W 40 rocznicę utworzenia wojskowych obozów internowania Instytut Dziedzictwa Solidarności w Gdańsku organizuje wystawę poświęconą temu niechlubnemu poborowi.
Wykorzystanie wojska do izolacji działaczy Solidarności jest tematem mało znanym. Gdy mówimy o internowaniu, najczęściej stają nam przed oczyma ośrodki przygotowane na wprowadzenie stanu wojennego, które w grudniu 1982 r. przestały istnieć. Mamy też dość powszechną świadomość, że działacze związkowi byli zamykani w aresztach lub więzieniach. Rzadko natomiast słyszymy o wojskowych obozach internowania. Skąd ten brak powszechnej wiedzy? Być może stąd, że tą formą represji zostało objętych nieco ponad 1700 osób – to niewiele w porównaniu z 10 tys. internowanych. Być może dlatego, że pobór trwał krótko – od 5 listopada 1982 r. do 3 lutego 1983 r. A może w końcu dlatego, że było to wojsko, a jak wiadomo – powoływanie do wojska na ćwiczenia rezerwy to nic wyjątkowego. Ten ostatni argument miał, niestety, odzwierciedlenie w ustawodawstwie już wolnej Polski w kontekście uznania „rezerwistów” za osoby represjonowane. Musiały one czekać ponad 20 lat, aby do tego doszło. To było niezwykle bolesne i krzywdzące dla osób odbywających „ćwiczenia wojskowe”, które władza traktowała jako karę za przynależność do Solidarności. Ćwiczenia te nie miały bowiem podnieść zdolności bojowej „żołnierza”, miały go złamać i upodlić.
Wiele osób straciło zdrowie, jedna życie, wielu już nigdy nie było tymi samymi ludźmi co wcześniej. Trauma przebyta w wojsku odbiła się na życiu większości tak bardzo, że gdy rozmawialiśmy z bohaterami wystawy, nie potrafili mówić o tych wydarzeniach spokojnie, bez emocji, jeszcze dzisiaj pojawiały się łzy. Dlatego naszym obowiązkiem jest propagowanie wiedzy o perfidii władzy PRL, o niecofaniu się przed niczym, aby złamać i zniszczyć Solidarność.
Wystawa, mimo jej historycznego charakteru, nie prezentuje fotografii, bo jak wiadomo w PRL nie wolno było fotografować obiektów wojskowych. Trudno też byłoby, ze względu na notoryczne rewizje, przechować taki sprzęt w miejscach zakwaterowania „żołnierzy”. Stąd postanowiliśmy wystawę narysować ręką uznanego grafika Andrzeja Graniaka. Na dziesięciu planszach przedstawiono organizację i funkcjonowanie w wojskowych obozach internowania.
Prezentacji towarzyszy katalog, który oprócz warstwy ilustracyjnej zawiera tekst historyczny autorstwa kuratorki wystawy Joanny Lewandowskiej opisujący operację izolacji działaczy Solidarności, tekst pióra Marii Giedz o batalii prawnej, jaką musieli przeprowadzić „żołnierze”, aby uznano ich za osoby represjonowane i na koniec wspomnienia uczestnika jednego z obozów – Stanisława Alota.
Mamy nadzieję, że dzięki tej prezentacji oddamy hołd osadzonym tam „żołnierzom” i przybliżymy historię wojskowych obozów internowania, przyczyniając się jednocześnie do rozpowszechnienia wiedzy o tej formie nikczemnej represji wobec Solidarności.
Wernisaż wystawy odbędzie się 22 listopada 2022 r. o godz. 13.00 w historycznej Sali BHP, przy ul. Popiełuszki 6 w Gdańsku. Dla zwiedzających wystawa będzie dostępna od 23 listopada 2022 r. do końca stycznia 2023 r.
